Ontdekking in Polen: een 300 jaar oude prothese gemaakt van goud en wol onthult geavanceerde medische zorg in de 18e eeuw

De historische geneeskunde onthult vaak verborgen schatten die getuigen van het inzicht en de vindingrijkheid van de zorg die vóór de moderne tijd werd verleend. In Krakau, in de crypte van de kerk van St. Franciscus van Assisi, ontdekten archeologen een gehemelteprothese die bijna 300 jaar oud is en een innovatief antwoord demonstreert op een gespleten gehemelte, een aangeboren misvorming.

De ontdekking, geleid door Anna Spink van het Herzfeld Instituut voor Immunologie en Experimentele Therapie in Polen, werd gedetailleerd beschreven in een recente publicatie van Journal of Archaeological Sciences: rapporten. Het demonstreert de vindingrijkheid van de premoderne zorg en verrijkt ons begrip van de medische ontwikkeling.

Historisch pak en zijn ontdekking

De palatale prothese werd tijdens opgravingen in 2017-2018 ontdekt in de crypte van de kerk van Sint Franciscus van Assisi. Het is een prachtig staaltje medische kennis uit het verleden. Deze prothese staat bekend als een palatinale obturator. Het is speciaal ontworpen om de afwezigheid van een hard gehemelte bij iemand met een gespleten gehemelte te compenseren.

Hij is ongeveer 3,1 cm lang en weegt 5,5 gram. Dit geavanceerde apparaat wordt in de neusholte ingebracht. Het speelt een cruciale rol bij het verbeteren van basisfuncties zoals slikken, ademen en spreken.

Anna Spinick liep voorop bij deze ontdekking en benadrukte niet alleen het unieke karakter ervan. In een artikel van Levende Wetenschapverklaart: “ Dit is misschien wel de eerste ontdekking van deze soort, niet alleen in Polen, maar ook in Europa. Dergelijke apparaten zijn niet te vinden in institutionele en particuliere collecties (Pools en buitenlands) “.

Dit commentaar benadrukt de zeldzaamheid en het belang van deze ontdekking. Het biedt inzicht in oude medische technieken waarbij materialen als goud, zilver en wol werden gebruikt om functionele, biocompatibele prothesen te creëren. Naast onze ultramoderne chirurgie hebben ze ook echt de kracht om het leven van patiënten te veranderen.

Samenstelling en functie

Het in Krakau ontdekte prothetische ledemaat is een van de verworvenheden van de oude medische techniek. De samenstelling ervan bootst zo goed mogelijk de natuurlijke structuur van het harde gehemelte na. Het grootste deel van deze prothese is een metalen plaat. Het vervangt het ontbrekende harde gehemelte.

In feite is een gespleten gehemelte een aangeboren misvorming waarbij het harde gehemelte of het gehemelte zich tijdens de zwangerschap niet volledig vormt. Door deze afwezigheid ontstaat er een opening tussen de mond en de neusholte. Het kan het spreken, slikken en soms de ademhaling beïnvloeden.

Deze metalen plaat is voornamelijk gemaakt van een koperlegering. Maar archeologen merkten een merkbare verrijking met goud en zilver op. Deze mineralen zijn niet willekeurig gekozen.

Goud en zilver hebben antibacteriële eigenschappen, die essentieel zijn om infecties in een gevoelig gebied zoals de mondholte te voorkomen. Bovendien zorgen deze edele materialen voor een zekere elasticiteit en duurzaamheid van de prothese.

Het tweede element van deze prothese is een wollen kussentje, bevestigd aan een metalen plaat. Dit deel van de prothese is essentieel. In feite helpt het de structuur op zijn plaats te houden. Daarom biedt het een veilige en comfortabele pasvorm.

Het kiezen van wol is niet minder strategisch dan goud of zilver. Dit zachte, flexibele materiaal past goed bij gevoelige mondweefsels, waardoor het risico op irritatie of infectie wordt verminderd. Bovendien bleek uit wetenschappelijke analyses dat de wol geïmpregneerd was met zilverjodide, een stof die bekend staat om zijn krachtige antimicrobiële eigenschappen.

Historische en medische effecten

Deze innovatieve behandeling duidt op een geavanceerd begrip van de behoeften op het gebied van sterilisatie en infectiepreventie. Om de samenstelling van de prothese te bepalen, analyseerden de onderzoekers deze met een scanning-elektronenmicroscoop. Dit laatste vergroot het oppervlak van het lichaam aanzienlijk. Ze gebruikten ook energiedispersieve röntgenspectroscopie, die de chemische samenstelling van het monster analyseert.

Beoefenaars moesten in die tijd, zonder toegang tot moderne medische technologieën, blijk geven van creativiteit en opmerkelijke precisie. Ze moesten een apparaat ontwerpen dat effectief, duurzaam en comfortabel was voor de patiënt.

” De nauwkeurigheid van de prothese duidt op aanzienlijke ervaring “, legt Marta Kuric uit, van de Universiteit van Lodz en co-auteur van het onderzoek. Ze benadrukt dat de prothese is gemaakt van zeer dunne, delicate metalen die minder gemakkelijk te bewerken zijn dan moderne materialen. Ze zijn echter perfect aangepast aan dit nadeel.

Orofaciale kloven omvatten een gespleten gehemelte en een gespleten lip. Ze hebben een wereldwijde prevalentie van 1 op de 1.000 tot 1.500 geboorten in de moderne tijd. Maar ze zijn al lang bekend. De Griekse redenaar Demosthenes (384 tot 322 v.Chr.) zou een gespleten gehemelte hebben gehad en stenen hebben gebruikt om het gat op te vullen.

Verschillende zestiende-eeuwse werken suggereren het gebruik van een mengsel van katoen, was, goud, zilver, wol en spons om de orofaciale kloof te sluiten. Deze zeldzame apparaten waren uniek en speciaal ontworpen door tandartsen.

Spink legde uit dat deze producten zijn gemaakt van edele metalen, zodat alleen mensen uit de rijkste sociale klassen ze kunnen betalen.

Bron: A. Spink et al., “Een palataal pak uit archeologisch onderzoek in de kerk van St. Franciscus van Assisi in Krakau (Polen)“, Journal of Archaeological Science: Reports, jaargang 54, april 2024, 104443